Ekoyerleşkeler Kuruyoruz
Neden ?
Günümüzün en önemli sorunları arasında iklim değişikliği, toprak kaybı, doğal yaşam alanlarının yokedilmesi, kirlilik, doğal denge ve döngülerin bozulması, doğal afetlerdeki artış... bunların hepsinin temelinde insanlık olarak sürdürülemez bir yaşam anlayışını benimsemiş olmamız yatıyor. Henüz hala insanların çoğu mevcut gidişatın farkında değiller. Gündelik koşturmalarımız ve önceliklerimiz nedeniyle dünyanın doğasında meydana gelmekte olan hızlı değişimi görmüyoruz. Ancak her geçen gün normal dışı afetler artıyor ve ülkemiz de dahil olmak üzere dünyanın birçok bölgesindeki insanlar etkileniyor. Zamanımız kalmadı, eğer doğanın işleyişine, denge ve döngülerine daha fazla zarar vermek istemiyorsak, hep birlikte bir şeyler yapmak zorundayız. Eğer bunu beceremezsek, önümüzdeki her geçen gün yaşam daha da zorlaşacak ve hepimizi etkileyecek büyük bir çöküş kaçınılmaz olacak.
Gelecek nesillere yaşanabilir bir dünya bırakmak istiyorsak, doğanın denge ve döngülerini koruyan sürdürülebilir bir yaşam anlayışına dönüşmemiz gerekiyor. Dönüşümün mümkün olduğunu ve hepimize birçok faydalar sağlayabileceğini gösteren başarılı örneklere ihtiyaç var. Bu örnekler sayesinde artan sayıda insan çaba göstermeye başlarsa, hep birlikte dönüşüm için imkanlar da artar.
Nasıl?
Etrafımızda kontrol edemeyeceğimiz türlü olumsuz gelişmeler meydana geliyor. Ama hem kendimize hem de çevremize fayda sağlayabilecek, erişebileceğimiz şeylere odaklanabiliriz. Atacağımız ufak adımlar zaman içinde ve artan sayıda insan katıldıkça büyük etkilere, dönüşümlere imkan tanıyabilir.
Birden fazla fayda sağlayan farklı ölçeklerde örnek ekoyerleşkeler kurarak artan sayıda insana erişebiliriz. Şehirlerde kurulacak küçük ekoparklar, topluluk bahçeleri; şehir kenarlarında kurulacak daha büyük ölçekli ekoparklar; kırsalda kurulacak ve/veya dönüştürülecek eko çiftlikler ve ekoköyler sayesinde hem şehirde hem de kırsaldaki insanlara erişmeyi, kurulacak bağlarlar birbirimize destek olmayı ve hep birlikte dönüşmeyi planlıyoruz.
Ekoyerleşkelerde ana temamız:
temiz hava + temiz su + temiz toprak = temiz gıda
Çünkü bunlar hepimizi ilgilendiren konulardır, yaşam kaynaklarımızdır. Olumsuz kanıtlarda hava, su ve toprağa yaptıklarımızı kısaca özetledik. Ekoyerleşkelerde yapabileceğimiz olumlu işlere odaklanıyoruz:
Toprağı Tanıma, Canlı ve Bereketli Toprak Üretme
-
Çünkü canlı toprak sayesinde sağlıklı, doğal gıdalar yetiştirebiliriz.
-
Toprağı koruyarak erozyonu önleme çünkü toprak kaybı en ciddi problemlerin başındadır.
-
Toprağın canlılığını, organik madde miktarını artırarak su tutma kapasitesini artırma: kurak mevsimlerde bu tür topraklar daha dirençlidir, daha uzun süre nemini tutar. Özellikle eğimli arazilerde yağışlarda suyun akıp gitmesini önleyip, toprağa emilmesini sağlayarak; toprak içinde suyu biriktirmek ve suyun hızını yavaşlatmak. Bu sayede yeraltı su kaynakları beslenmeye başlar, yeraltı su seyiyesi yükselir. Kurumuş dereler tekrar canlanır.
-
Karbonu toprağa gömme: Bitkiler havadaki karbondioksiti bünyelerine alırlar ve gövdelerinde biriktirirler. Doğal meracılık veya gıda ormanı gibi çorak alanları yeşertme çalışmaları ile havadaki karbonu toprağa gömerek iklim değişikliğine karşı önemli, ciddi çalışmalar yapmak mümkündür. Bu çalışmaların birden fazla faydası vardır: toprağı koruma, canlandırma, erozyonu önleme, su tutma, insanlara türlü gıda, ürün kaynakları sağlaması ve böylece kırsalda geçime faydalar gibi.
Ekoyerleşke arazi genişliğine göre birçok örnek uygulama gösterilebilir:
-
Bahçecilik çalışmalarının temelinde canlı toprak elde etme vardır. Ekoyerleşke bahçelerinde farklı bitkiler yetiştirmek üzere, farklı toprak türleri meydana getiririz. Bahçecilik yapanlar toprağı tanımaya başlarlar - doğanın işleyişini, dilini öğrenmek için önemli ilk adımdır.
-
Organik atıkları en bereketli topraklardan biri olan komposta dönüştürürüz. Ekoyerleşke mutfağından çıkan atıklar, biçilen çimler, ağaç yaprak ve dalları, bahçelerden toplanan bitki atıkları, hayvan gübreleri, v.b. bir araya getirilir ve bitkilerin yetişmesi için gereken tüm besinleri içeren çok değerli 'kompost' üretilir.
-
Solucanlarla gübre elde etme: Solucanlar türlü atıkları birkaç ay gibi bir süre içinde hızla çok değerli bir gübreye/toprağa dönüştürürler. Evlerde, balkonlarda bile kurulabilecek ufak solucan çiftlikleri ile mutfaklarınızın atıklarını balkonunuzda yetiştireceğiniz bitkiler için değerli toprağa dönüştürebilirsiniz.
-
Baklagil otlarla toprağı canlandırma, yeni toprak üretme. Yonca, fiğ, korunga, alfalfa, üçgül, nohut, bakla v.b. baklagil bitkilerle zayıf, bozulmuş topraklar canlandırılabilir. Çünkü baklagil otlar toprağa azot salar ve besler, toprağın organik madde miktarını artırırlar ve toprağı gevşetirler. Baklagil otlarla kaplanan ve meraya dönüşen alanların toprağı 5-6 yıl içinde canlanır ve yeni toprak oluşur.
-
Gıda ormanı tasarımı ile geniş çorak alanların canlandırılması: Doğada ekosistemlerin işleyişinden esinlenerek, insan etkisi olmadan kendi kendine gelişen ve insanlara da türlü faydalar sağlayan gıda ormanları tasarımıdır. Çeşitli canlı türlerinin birbirlerine fayda sağlayacak şekilde bir arada kullanılması sayesinde toprak korunur, yeni toprak oluşur, su tutulur, bitkiler gelişir ve insanlara türlü ürünler vermeye başlar: meyve, yemiş, odun/kereste, şifa...
Toprak ne kadar canlıysa, o toprakta yetişen bitkiler de o kadar canlı, dirençli ve bereketli olurlar. Hastalıklara, böceklere karşı daha dirençlidirler - mesela zararlı böcekler öncelikle zayıf bitkileri istila eder. Dirençli bitkiler daha az sorunla karşılaşır ve olası sorunlara karşı da doğal çözümler vardır. Ekoyerleşkelerde kendi doğal çözümlerimizle bahçelerimizin bereketini koruyoruz ve kendi doğal gıdasını üretmek isteyenlere bu çözümleri anlatıyoruz, gösteriyoruz.
Su tutma
Olumsuz kanıtlarda ülkemizin birçok bölgesinin kuraklık etkisinde olduğunu ve yakın gelecekte kuraklığın daha da şiddetleneceğini gösterdik. Su tutma gün geçtikçe daha da önemli olacak çünkü artık su fakiriyiz.
İlkbahardan başlayıp yaz süresince devam eden ve bazen sonbaharın sonlarına kadar süren kurak dönemleri daha sık yaşamaya başladık. Aynı zamanda yağışlarda dengesizlikler arttı, bazen aşırı yağışlar alıyoruz.
Yağış olan zamanlarda arazimize, binamız üstüne ve çevresine düşen yağışları arazimiz içinde tutmayı bilmek, becermek gittikçe önemli olacak. Ekoyerleşkelerimizde ilk ve en önemli işlerimizden biri su tutma örneklerini göstermektir:
-
Bina çatılarından, çevrelerinden yağış esnasında büyük miktarlarda su toplanabilir, doğal yollarla filtrelenebilir ve ihtiyaç olduğunda kullanmak üzere depolanabilir.
-
Binaların atık gri suları doğal yollarla filtrelenebilir ve bahçeleri sulamak üzere depolanabilir.
-
Toprak canlandırma çalışmaları sayesinde ve arazide yapılacak bazı teras, hendek gibi düzenlemelerle arazi içine yağan suyun büyük kısmının toprağa emdirilmesi mümkündür. Toprak içindeki suyun hızı çok yavaşlar ve bu su arazi toprağı içinde çok daha uzun süre kalarak toprağın nemini sürdürür.
Temiz Gıda
'7.5 milyar insanın beslenebilmesi için endüstriyel tarım şarttır. Kimyasal gübreler ve ilaçlar olmazsa bitki yetişmez, ürün alınmaz' gibi yanlış bir anlayışı kabul etmiyoruz. Aksine bu yöntemlerle toprağı öldürmek, bindiğimiz dalı kesmeye benziyor. Temiz gıdaya erişim hemen herkes için gittikçe büyüyen bir sorun olmaya devam ediyor - erişemiyoruz. Marketlerden aldığımız maydanoz, dereotu gibi otlarda dahi kimyasal zehir kalıntıları var. Elma, armut, kiraz v.b. meyveler onlarca defa ilaçlanıyor. Organik ürünlerin fiyatları 2-3 kat yüksek, halkın çoğunun alım gücünü aşıyor. Kimyasal zehir içeren gıdaları tüketmeye mahkum edilerek sağlığımızdan oluyoruz.
Ekoyerleşkelerde temiz gıdaya erişim olanakları sunuyoruz:
-
Topluluk bahçesinde hep birlikte kendi doğal gıdamızı üretiyoruz.
-
Balkonda, terasta, toprak olan bir ufak alanda bile bir kısım gıdanızı nasıl yetiştireceğinizi örneklerle gösteriyoruz; bilgi ve beceri kazanmanız için eğitimler veriyoruz, bahçelerimizde uygulamalar yapıyoruz.
-
Ekokafemizde doğal ürünlerle hazırlanmış sağlıklı, lezzetli menüler sunuyoruz.
-
Doğal ürünler tezgahımızda eviniz, mutfağınız için doğal ürünleri satın alabilirsiniz. Kırsaldaki ekoyerleşkelerimizin ürünlerini burada aracı olmadan size makul fiyatlara sunuyoruz. Bu ürünleri alarak kırsaldaki doğal üreticinin geçimine destek oluyorsunuz. Böylece kırsalda geçim olanakları artıyor - şehirlerden kırsala dönüp bu tür çalışmalara girişmek isteyenlere örnekler, imkanlar oluşuyor.
-
Temiz gıda topluluğumuza katılarak her hafta mutfağınıza mevsimsel doğal ürünler girebilir. Kırsaldaki üreticilerimizden sizler için mutfağınızın ihtiyacı olan ürünleri getiriyoruz. Boş sepetinizi getirin, dolusunu götürün.
Sadece temiz gıdaya erişim için bile artan sayıda insan çaba gösterir ve bu tür ürünleri tercih ederse artan oranda, birden fazla fayda elde edilecektir:
-
Mutfaklarımıza makul fiyatlarla doğal, sağlıklı gıda girer,
-
Ekoyerleşkelerin finansal döngüsü ve başarısı desteklenir. Ekoyerleşke çalışanlarının geçimi sağlanır.
-
Bahçecilik çalışmaları içinde bulunanlar:
-
Bir kısım doğal gıdanı üretirsin
-
Toprağı ve doğayı tanımaya başlarsın
-
Fiziksel ve ruhsal sağlıktır
-
Kendi doğal gıdanı yetiştirme bilgi ve becerisi özellikle zor zamanlarda avantaj sağlar.
-
Diğerleri ile ortak bahçecilik çalışmaları ile yardımlaşmayı, birlikte iş çıkarmayı, paylaşmayı tecrübe edersin. Ortak paydalar sayesinde farklı katmanlardan insanlar dost olabilir.
-
-
Kırsalda doğal üreticiler desteklenir, kırsalın geçim kaynakları, imkanları artar. Kırsala göç için imkanlar, yeni ekoyerleşkelerin kurulması artabilir.
Ekoyerleşkelerde diğer örnekler, uygulamalar:
Temiz Enerji
Ekoyerleşkelerde ihtiyacımız olan enerjinin mümkün olabildiğince temiz, doğal kaynaklardan karşılanmasını sağlıyoruz, örneklerle diğerlerinin de kendi yaşam alanlarında kullanmalarını teşvik ediyoruz.
-
Güneşten ve rüzgardan elektrik üretimi: solar fotovoltaik (PV) paneller güneşten elektrik üretir. Solar PV sistemlere yapılan yatırım 7-8 yılda kendini geri öder ve sonrasında fazla üretilen elektriği şebekeye geri satarak para bile kazanabilirsiniz. Rüzgar olan bölgelerde rüzgar türbinleri ile elektrik üretilebilir. Belentepe Çifliği'nin tüm elektrik ihtiyacı rüzgar ve güneşten karşılanmaktadır. Ekoyerleşkelerde temiz enerji atölyeleri ile basit PV sistemlerinin kurulumunu da anlatıyoruz.
-
Güneşten sıcak su üretimi: bulutlu havalarda bile solar kolektörler sayesinde sıcak su elde edebiliyoruz. Ülkemizde bu şekilde sıcak su üretimi yaygın, ancak daha da yayılmasında fayda vardır.
-
Toprak kaynaklı ısı pompaları ile binaları ısıtma ve soğutma: toprakaltına döşenen borular sayesinde toprak ısısını kullanarak kışın binaları ısıtabiliriz, yazın da soğutabiliriz. Doğalgazla ısınma maliyetinin yarısına kışları ısınabiliriz ve fosil yakıt tüketmek yerine toprak ısısını kullandığımız için iklim değişikliğine karşı çözüm üretmiş oluruz.
-
Mutfak ve bahçe atıklarından biyogaz üretimi: mutfağımızın ocağını atıklardan ürettiğimiz biyogazla yakabiliriz. Organik atıklar, hava kilitli depolarda fermente olurken metan gazı üretirler ve bu metan gazını depolayıp ocaklarda kullanabiliriz.
-
Hacimli kompost yığınları ısı üretir. Bu ısıyı sıcak su elde etmede veya seralarımızı ısıtmada kullanabiliriz.
Doğal Yapılar
Yerel ve doğal malzemeler kullanarak, yerel topografya ile uyumlu, sağlıklı ve ısıtma/soğutma giderlerinde büyük tasarruf sağlayan, maliyeti düşük doğal yapılar inşa edilebilir.
Betonarme ormanlarına mahkum değiliz. Beton ve demir tek yapı malzemeleri değil. Arazimiz içinden ve/veya çevresinden çıkacak doğal kaynaklarla doğal yapılar inşa edebiliriz. Toprak içinde %30'dan daha fazla kil varsa kerpiç elde edilebilir. Bazen toprak alt katmanlarında kum, kireç tabakalarına rastlanabilir - mesela bir gölet veya bina temeli için kazı yaparken bu tür katmanlara rastlanılırsa, bu malzemeler bir yerde istiflenir ve inşaat malzemesi olarak kullanılır. Araziden çıkacak taşlar taş duvarlarda, ağaçlardan elde edilecek kereste de ahşap karkas yapı inşasında kullanılabilir. Fayans yerine doğal ıslak zemin sıvası olan 'tadelakt' kullanılabilir - hem görsel olarak keyifli mekanlar hem de daha ucuza binalar inşa edilebilir.
Ekoyerleşkedeki binaların hepsi 'doğal yapılar'a örneklerdir. Yeraltı hobit evleri, jeodezik kubbeler, pasif solar binalar, v.b. örneklerle keyifli yaşam alanları oluşturma örnekleri sunuyoruz.
Geri Dönüşüm
Ekyerleşkelerde atık üretmemeye çalışırız. Atıkları geri dönüştürürüz.
-
Mutfak organik atıkları, biçilen otlar, budanan dallar, yapraklar kompost gübre olarak geri dönüştürülür ve bu gübre bitki yataklarında kullanılır
-
Çevremizdeki diğer kişi ve kurumların da atıkları dönüştürülebilir
-
Mutfak, tuvalet gri suları filtrelenir ve bahçelerde sulama suyu olarak kullanılır
Doğal Seracılık
Sera deyince aklımıza sadece büyük naylon çadır seralar gelmesin. Farklı hacimlerde, efektif seralar inşa edebiliriz. Ekoyerleşkelerde bunlara örnekler gösteriyoruz.
Yüksek bitki yatakları üzerine kuracağımız ufak naylon seralarla, kış boyunca türlü yeşillikleri yetiştirmek mümkündür. Toprakaltı, walapini tasarımı ile toprak ısısını kullanarak kışları serayı daha sıcak tutmak mümkündür. Binaların güneş alan güney cephelerine seralar kurarak binaları kışın güneşli günlerde seranın ısısı ile ısıtmak mümkündür. Bu yöntemlerle kışları ek ısıya gerek olmadan bitki yetiştirilebilir, binalar ısıtılabilir, maliyetler düşer.
Ekoyerleşkelerin arazileri büyüdükçe gösterilebilecek örnekler de artar. Daha geniş alanlarda doğal meracılık ve hayvan yetiştirme, erozyonu önleme, geniş alanlarda toprağı canlandırma, geniş göletlerde su tutma ve gıda ormanı tasarımı gibi önemli çalışmalar gerçekleştirilebilir. Bu örneklerle yerel çevrenin daha bereketlenmesi için diğer çalışmalara imkanlar da oluşabilir - ekoyerleşkeler yerelin dönüşümüne katalizör görevi görürler.