top of page

Sürdürülebilir Yaşam Alanları Tasarımı Yol Haritası

Serdaroglu1.png

Bir arazi üzerinde yeni bir yaşam alanı kurulacak,

  • Bir birey veya aile için ev ve bahçe,

  • Ekolojik çiftlik,

  • Bir grup insan için site, yaşam alanı,

  • Ekolojik park,

  • Daha büyük sayıda insan için bir ekolojik köy de olabilir.

Sürdürülebilir yaşam alanları tasarımında büyük hatalar yapmaktan kaçınırız çünkü büyük hatalar büyük maliyetlere, zaman kaybına, moral bozukluğuna, yılgınlığa ve iflasa yol açabilir. Küçük hatalar yapılabilir, bunlar düzeltilebilecek hatalardır ve ders alınarak sonrasında daha sağlam işler yapmamıza da neden olabilirler.

 

Büyük hatalardan ilki vizyon ve misyonu başlangıçta netleştirmemektir.

 

İlk Adım: Vizyon ve Misyon

  • Kurmak istediğin yaşam alanını 5 yıl sonra, 10 yıl sonra nasıl hayal ediyorsun?

  • Kısa, orta ve uzun vadede beklentilerin neler?

  • Hedefi belirlemeli ki, o hedefe erişmek üzere yol haritası meydana çıksın.

Örnek: 1-2 dönüm arazi içinde bir evim ve bahçem olsun

Vizyon: Mümkün olabildiğince kendi kendine yetebilen, kendi doğal gıdasını yetiştiren, kendi temiz enerjisini üreten, az masraflı, keyifli bir yaşam alanım olsun. Gelir elde etmek istenebilir veya başka kaynaklardan gelir elde ediliyorsa, öncelik birey/ailenin ihtiyaçlarını karşılayacak kadar doğal gıda üretimi de olabilir. Gelir elde edilecekse, ne şekilde ve ne miktarlarda elde edilmek istendiği düşünülmelidir. Akıllı tasarımda mevcut kaynaklar, imkanlar, yerel sınırlar dahilinde mantıklı beklentiler olması gerekir.

 

Ayrıca her bireyin yaşamak istediği farklı coğrafya, iklim olabilir. Yaşamak istediğin yerle beklentilerinin uyuşması gerekir. Güneyde deniz kıyısında veya denize yakın bir yerde arazin olsun isteyebilirsin veya arazin vardır. Ama bu bölgede ciddi su sıkıntısı da olabilir. Eğer yeterli su kaynağın yoksa hayal ettiğin bir çok şeyi gerçekleştiremeyebilirsin.

 

Vizyon ile o vizyonu gerçekleştireceğin arazinin uyuşması gerekir. Bu noktada vizyona uyacak doğru arazi seçimi gündeme gelir. Eğer araziniz yoksa, bir sonraki adım arazi seçimi olacaktır. Eğer araziniz varsa, o zaman o arazinin kaynak ve imkanlarına paralel şekilde vizyonu geliştirmek/değiştirmek gerekir. Bu noktada sonraki adım yerelin kaynak ve imkanlarını araştırmak olmalıdır.

 

Örnek: Bir grup insanın yaşayacağı bir site

Vizyon: Bir site inşa edip, insanlara satarak para kazanmak istiyorum. Benzer projelerden farklı olsun ve potansiyel müşteriler bu projeyi tercih etsin. Ama maliyetleri benzerlerinden farklı olmasın.

Fazlalık, bolluk, bereket elde etmek tasarımın erişmek istediği neticedir. Finansal bolluk - para kazanmakta da sorun yok. Ancak tasarımda bileşenler arasında işleyişleri öyle etkili kullanabilirsiniz ki, benzer maliyetle veya az bir farkla neticede birden fazla fayda elde edilebilir. Yani para kazanırken aynı anda o yerleşkede yaşayacak insanlar için çoklu faydalar sağlayan çözümler de sunabilirsiniz.

 

2. Adım: Doğru Arazi Seçimi

Eğer mevcutta bir arazi varsa, o zaman vizyonu o arazinin ve yerelin kaynaklarına göre şekillendirmek gerekir. Bu durumda sonraki adım mevcut kaynakların araştırılması olacaktır.

Eğer henüz arazi yoksa ve vizyon için arazi bakılacaksa, o zaman vizyona uygun arazi seçimi kritiktir.

Yanlış arazi seçimi en büyük hatalardandır; maliyetleri çok artırabilir, yaşamı zorlaştırabilir. Mesela kuzey bakılı yamaçlardaki yapılar: soğuk kış rüzgarlarına açık, aşırı enerji maliyetleri, gıda, enerji üretmek daha zor olur. Eğimli arazide derin yarıklar varsa sel riski vardır. Hakim rüzgarlara açıksa başta ısıtma olmak üzere türlü sorunlar doğurur. ( Bunlar sadece örnek olarak verilmiştir, daha birçok büyük hata yapma riski olan durum mevcuttur.)

Vizyona uygun araziyi seçebilmek için peyzajı okumayı bilmekte çok fayda vardır. Peyzajı okuma konusu Permakültür Tasarım Sertifika kurslarımızda işlenir.

 

3. Adım: Keşif & Araştırma

Doğru arazi seçimi ile Araştırma bazı durumlarda aynı anda, birlikte yapılması gereken çalışmalar olabilir. Şöyle düşünün:

Bir vizyonumuz var - bunu puzzle yapmaya benzetebiliriz. Puzzle'ı tamamlamak ve bütünün resmini görmek istiyoruz. Ama önce puzzle'ın bütün parçalarını masa üzerine toplamak gerekiyor. Parçalar eksik kalmamalı, araştırma kısmı bu açıdan çok önemlidir.

 

Uygun olabilecek arazi seçildiğinde, veya mevcutta bir arazi varsa vizyonumuza uygunluğunun ve kapasitesinin belirlenmesi için bazı kritik çalışmalar yapmakta çok fayda vardır:

  • Arazi üzerine düşen enerji kapasitelerini anlamak: güneş, rüzgar, su/yağış

  • Yerelin mevcut ve geçmiş iklim koşullarını öğrenmek

  • Toprak yapısını tanımak

    • gerek doğal gıda yetiştirmek, gerekse doğal yapılar için yapı malzemesi kaynağı açısından önemlidir

  • Toprağın su tutma kapasitesini anlamak

  • Bitki örtüsünü tanımak

  • Arazi içinde ve çevresindeki yerel kaynakları tespit etmek

  • Arazinin temiz enerji üretme kapasitesini tespit etmek

  • Arazide yetiştirilebilecek bitki, hayvan türleri, miktarlarını belirlemek

  • Arazide üretilebilecek fazlalıkları belirlemek...

 

Ne kadar çok veri toplarsak, o kadar çok puzzle parçasını bir araya getirmiş oluruz. Doğru ve etkili tasarım için önemli adımdır.

 

Verdiğimiz hizmetler arasında 'Arazinin Permakültür Tasarımı' bu araştırmaları içerir.

 

4. Adım: Arazinin Coğrafi Verilerini Yakalama

Projenin gerçekleştirileceği araziyi belirledik, yerel kaynaklarını araştırdık, vizyonumuza uygunluğunu teyid ettik. Arazide tasarıma başlamak için şimdiki adım arazinin coğrafi verilerini elde etmek olacaktır. Burada profesyonel hizmet almak gerekir.

 

Yakın zamanlara kadar tek seçeneğimiz vardı, bir harita mühendisini getirmek. Harita mühendisi arazi üzerinde ölçümler yapar ve arazinin topografik haritasını çıkarıp size verir. Aşağıdakine benzer bir haritadır:

Bu haritaları okumayı bilmeyenler için bir sürü karmaşık çizgi olarak görünebilir ancak projeyi tasarlayacak, uygulayacak mimar ve mühendisler için elzemdir. Bu haritalar arazide aynı rakım/kottaki seviyeleri (eşyüzey eğrilerini) belirtir. Mesela yukarıda sol altta 4300 metre kotunda bir tepe var ve sağ üste doğru 1500 metreye kadar alçaldığını görüyoruz. Çizgiler arasındaki mesafe ne kadar azsa, orada o kadar dik eğim vardır ve tersine çizgiler arasında mesafe ne kadar açıksa, orası o kadar düzlüktür.

Topografik harita ile arazi eşyüzey eğrilerini belirlenmiş olur ancak arazi üzerindeki diğer nesneler bilinmez. Eğer arazide ağaçlar, yapılar varsa, harita mühendisinden bu nesneleri de harita üzerine yerleştirmesi istenebilir - bu ek bir iştir, ayrı bir maliyettir. Harita mühendisi topografik harita üzerine ağaçların bulunduğu yerlere noktalar koyarak konumlarını size verir.

Yeni ileri teknoloji ile bundan çok daha fazlasını yapabiliyoruz.

Araziyi keşfe gittiğimizde bir dron uçurup yüksekten arazinin ve çevresinin yüzlerce fotoğrafını çekiyoruz. Ofise döndüğümüzde bu fotoğrafları arazinin 3-boyutlu modelini elde etmede kullanıyoruz.

Arazi üzerindeki ağaçların boyutları, ağaçlar arası mesafe, yüzey alanı ve hacim ölçümlerini dijital model üzerinde kolayca yapabiliyoruz:

Arazi dijital modellerini internette yayınlayabiliyoruz. Proje sahibine bu modelleri kendi bilgisayarlarında görselleyebilmeleri için ücretsiz görselleyici yazılımı da veriyoruz. 

 

(Belentepe Çiftliği'nin Nisan 2016'da kayda alınmış 3-boyutlu dijital modeli içinde gezinti yapmak için tıklayın.)

Arazinin keşif sırasındaki mevcut hali kayıt altına alınmış oluyor. Daha sonraki aşamaları da benzer şekilde kaydedilerek, zaman içindeki değişimin 4 boyutlu (3 boyutlu kartezyen koordinatlarda + 4. zaman boyutunda) kayıt kütüphanesi elde edilebilir ve internet ortamında da paylaşılabilir.

Ayrıca arazinin topografik haritasını elde edip, arazi dijital modeli üzerinde tasarıma başlıyoruz.

topo1.png

5. Adım: Arazinin Permakültür Tasarımı

Tasarıma başlamak için gerekli tüm verileri topladıktan sonra arazinin neresinde neler yapılabileceği ile ilgili 'Permakültür Tasarımı'na sıra gelir. Permakültür tasarımının bazı genel prensipleri:

  • Önce en çok vakit geçireceğin mekanın (mesela küçük yerleşkede evinin) arazi üzerindeki konumunu belirle.

    • Bu konumu belirlemek için birçok kriter göz önüne alınır: erişim, güneşlenme, rüzgar/sel/yangın tehdidi, toprak yapısı, bina türü...
       

  • Yapının/yapıların çevresinde yer alacak şeyleri yerleştir: insan enerjisini optimize ederek ve bileşenler arasındaki ilişkileri koruyarak, birden fazla faydayı gözeterek.
     

    • Sıklıkla uğramamız gereken yerler yakınımızda olmalı, nadir gittiğimiz yerler uzakta yeralabilir,

    • Güneşlenme, rüzgar, sel/yangın riski durumlarını tasarımda değerlendir.

    • Mesela bina yapılacak yerin güneşlenme durumu bilinirse, yazın aşırı sıcak öğleden sonraki batı güneşinden korunmak için önlemler alınabilir. Pasif solar tasarımla kışın bina içine güneş ışını sokup, bir ısı kütlesini ısıtarak ısınma masraflarını ciddi oranlarda düşürmek mümkün olabilir...

Belentepe Çiftliği Permakültür mıntıka ve dilim analizleri

Permakültür tasarımını gerçekleştirebilmek için öncelikle Permakültür Tasarım Sertifika Kursu'nu almak gerekir. Bu kursta tasarım yol haritası detaylıca anlatılır ve kursiyerler gruplara ayrılarak pratik kazanmak üzere bir proje üzerinde çalışma yaparlar; kursun son gününde çalıştıkları permakültür tasarım projesini sunarlar. Ancak bu kursu almış olmak başarılı bir tasarım yapacağınız anlamına gelmemeli. Bilgi, tecrübe, beceri kazanmak gerekir. Tasarımcının önceden ne tür projelere imza attığını, başarılarını sorgulamak gerekir. Permakültür tasarımcısı diyen, tecrübesiz biri çok yanlış işler de yapabilir.

 

İnsanlar için yaşam alanları tasarlayan herkesin permakültür tasarımını bilmesinde çok faydalar olacaktır çünkü bu sayede benzer veya daha düşük maliyetlere çok daha faydalı projeler meydana getirmek mümkündür.

 

Permakültür tasarım raporunda, tasarımcının tüm ön araştırmaları, arazi verileri ve permakültür tasarım harita, görselleri yer alır:

Arazi üzerinde yapıların yerleştirilebileceği konumlar, yapılar etrafında yer alacaklar, erişim yolları, su tutma türleri, göletler, bahçeler, hayvanlar varsa barınakları, ormanlaştırılacak veya meralaştırılacak yerler, v.b. plan üzerinde çizilir.

Permakultur2.png
Permakultur6_bahce.png

Bu noktada arazi sahibi arazinin mevcut potansiyelini ve olasılıkları kavrayacaktır. Tasarıma devam etmek istenirse, bir sonraki adım Avan Proje çalışmasıdır.

Arazinin permakültür tasarımı, bir sonraki adım olan Avan Proje çalışması için çok sağlam bir temel oluşturur.

6. Adım: Avan Proje Tasarımı

Permakültür tasarımı tamamlamış çalışmanın devamında Avan Proje ile tasarım bir adım ileriye taşınır ve müşteriye daha detaylı bilgiler hazırlanır:
 

  • Arazi üzerinde yerleştirilecek yapıların tam konumları, taban alanları, mekansal konsept tasarımları/hacimleri,

  • Arazi içinde erişim, yollar, otopark, patikalar

  • Toprak işleri:

    • Bina temellerini atmadan önce yapılacak toprak kazıları/dolguları

    • Duvar, istinat duvarları için kazılar

    • Kazıdan çıkan üst canlı toprağın nerede/nasıl değerlendirileceği

  • Su tutma, Yağmur/Sel suyu yönetimi

    • Su depoları, su tutma teras/hendekleri, göletler, kanallar, borular

  • Peyzaj çalışmaları

    • Nerede ne tür peyzaj işleri olacak,

    • Mesela ne kadar, ne cins ağaçlar ne arayla/sıklıkla dikilecek


Bu çalışmaları mimar, inşaat mühendisi, peyzaj mimarı ortaklaşa yürütür. Avan proje tasarımı için her biri kendi verilerini tasarım içine aktarırlar. Neticede hem dijital ortamda, hem de basılmış paftalar üzerinde detay tasarıma devam edebilmek üzere değerli veriler/bilgiler gösterilir.


Avan proje çalışması sonucunda ilk işlerin maliyetlerini de elde etmek mümkün.


Büyük hatalardan biri, hele ülkemizde sıklıkla başa gelen, yanlış finansal hesaplamadır. Kırsalda iş yaptırmak daha zor ve daha maliyetlidir. Mesafeler daha uzundur, lojistik/nakliye maliyetleri artabilir; ustalar/işçiler daha fazla yevmiye isteyebilir. Başlangıçta yapılacak işler doğru tasarlanmaz ve hesaplanmaz, kısa sürede masraflar çığ gibi büyüyebilir. Balşlangıçta masrafları artıracak büyük iş toprak işleridir. Toprak işleri için iş makineleri kiralanır, günde 1000 TL üzerinde paralar ödenebilir. Önceden ne kadar toprak işi olacağını ve bu işlerin kaça malolacağını bilmek önemlidir. Bazen sadece toprak işleri yüzünden önceden öngörülmemiş oranlarda paralar harcanabilir ve bu nedenle bütçe tükenip, proje yarıda bile kalabilir.

Avan Proje ile birlikte başlangıç bütçeyi de hesaplamamız yeni ileri teknolojik çözümlerle mümkün.

Topografik harita hazır olduktan sonra avan proje çalışmalarına başlanabilir. Mesela bina temel alanları yerleştirilebilir, yollar, otoparklar, v.b. eklenebilir. Avan proje üzerinde yapılan her işin birim değeri vardır ve bu değerler varsayılanlar kütüphanesinde düzenlenebilir. Mesela bir bina temeli için toprak işimiz olacaktır. Bir yerden toprak alıp başka bir yeri doldurmak gerekecektir. SiteOPS en az toprak işini elde edecek şekilde optimizasyonlar yapar. Birim m3 toprağın taşıma maliyetini veritabanına girdiyseniz, o toprak işine karşılık gelecek toplam masrafı da hesaplar, raporlar.

Avan Proje Tasarımı neticesinde müşteriye teslim edilecekler:
 

  • Arazinin topografik, dijital haritaları ve 3 boyutlu dijital modelleri

    • Başka yazılımlarda kullanilecek şekilde farklı formatlarda teslim edilebilir

  • Yapıların konsept çizimleri (görünümler, hacimsel tasarım)

  • Peyzajda yapılacaklar

  • İlk işler için bütçe
     

Bu noktada iş sahibinin elinde devam edip etmeyeceği ile ilgili yeterli detaylı bilgi mevcuttur. Devam edilecekse sonraki adım uygulama için detay projelerin hazırlanmasıdır.

7. Adım: Detay ve Uygulama Projeleri Hesap ve Tasarımları

Avan Proje tasarımı tamanlamış çalışmanın devamında detay ve uygulama projeleri hesap, analiz, tasarım ve çizimleri yapılır.
 

  • Mimari tasarım

    • Yapıların mekansal, hacimsel mimari tasarımı

    • mimari 2 boyutlu çizimlerin ve 3 boyutlu görsellerin, animasyonların hazırlanması
       

  • İnşaat mühendisliği hesaplama, analiz, tasarımları

    • Yapıların taşıyıcı sistemlerinin modellenmesi, deprem/rüzgar/kar v.b. yükler altında statik/dinamik analizlerinin yapılması,

    • Yerel tasarım kodlarına göre taşıyıcı sistem elemanlarının tahkiki, uygun dayanımda eleman seçimi

    • Analiz sonuçlarının raporlanması

    • Uygulama için detay çizimlerin hazırlanması
       

  • Yerleşke enerji sistemlerinin detaylandırılması

    • Elektrik tesisat tasarım ve çizimleri

    • Isıtma/soğutma sistemleri tasarım ve çizimleri

    • Havalandırma sistem tasarım ve çizimleri
       

  • Yerleşke atık su, temiz su dağıtım/toplama sistemlerini tasarımı, uygulama çizimleri
     

  • Arazi peyzaj detay tasarım ve çizimleri

    • Gölet, su depoları tasarımı

    • Arazi içi patikalar, yollar tasarımı

    • Teras, hendek tasarımları

    • Bitki, bahçe tasarımları

    • Gıda ormanı tasarımları

yapıtasarımı

Yapı Tasarımı

Sürdürülebilir yaşam alanları tasarımında arazi üzerindeki yapılar, tasarımın bütünü içinde işlevsel, yerel iklime ve coğrafyaya uyumlu, mümkün olabildiğince yerel ve doğal malzemeler kullanılarak (ki böylece maliyetlerde düşüş te sağlanabilir) tasarlanır.

Ülkemizin yapı stoğunun büyük çoğunluğu betonarme yapılardır. Şehirlerin tamamı beton ormanlardır. Başta endüstriyel yapılar olmak üzere, bazı çelik yapılar da var. Mimar ve mühendislerin çoğunluğu da yalnızca bu tür yapıların tasarımında bilgilidir. Ancak sürdürülebilir yaşam alanları yapıları farklıdır. Doğal ve yerel yapı malzemeleri tercih edilir. Yerel koşullara uyumlu yapı türleri, tasarımları seçilir.

 

Avantajlar:

  • Düşük maliyet

  • Sağlıklı iç mekanlar

  • Doğal ve keyifli görünüm

  • Yerelin doğası ile uyumlu

  • Atık üretmeyen

 

Doğal Yapı Malzemeleri:

  • Kerpiç: ata bilgi, becerisidir. Bünyesinde %30'dan daha fazla kil içeren topraktan kerpiç üretilebilir.

  • Saman: killi toprakla karıştırılarak kerpiç elde edilir. Doğal yapılarda doğal izolasyon olarak kullanılır.

  • Taş: arazide mevcutsa yapıların taşıyıcı sistemlerde, duvarlarda kullanılabilir.

  • Ahşap: yerelde ahşap kaynağı varsa, doğal yapıların taşıyıcı sistemlerini oluşturmada, cephe kaplamalarında, teras, çardak uygulamalarında kullanılabilir.

  • Kum: kerpiç, horasan harcı, doğal sıva karışımlarında kullanılabilir.

  • Kireç: doğal çimento olan horasan harcı içinde, doğal sıva ve boya yapımlarında kullanılabilir.

  • Horasan Harcı: ata bilgisidir, doğal çimentodur.

  • Tadelakt: Fas'tan gelen ata bilgisidir. Islak zeminlerde de kullanılabilen son kat sızdırmazlık sıva ve boyasıdır.

Pasif Solar Tasarım

Doğru mekansal yerleşim, iyi izolasyon kullanılarak inşa edilen bina içinde güneş ışınlarını depolayan hacimler yaratılır. Kışın yataydan gelen güneş ışınları bina içine alınır ve ısı kütleleri ısınır; geceleri bu ısı kütlesi iç mekan ısısının düşmesini yavaşlatır. Bu sayede kışları ısınma maliyetleri %40'lara kadar düşebilir. Yazları ise dik gelen yoğun güneş ışınlarının bina içine girmesi önlenir. Böylece aşırı yaz sıcaklarında iç mekanlar serin kalabilir.

Yeraltı Yapıları

Doğru ve iyi su izolasyonu yapıldığında yapıların bir kısmının yer altında kalması önemli faydalar sağlar:
 

  • Isıtma/soğutmada tasarruf - yeraltı yazları dış ortama göre çok daha serin; kışları da daha ılıktır.

  • Düşük yapı maliyeti,

  • Doğa ile ahenkli, gerektiğinde doğa içinde gizli,

  • Daha kısa inşaat süresi

  • Normal dışı afetlere karşı korunaklı (özellikle zaman içinde artacak olan iklim değişikliği etkilerine karşı)

Jeodezik Kubbeler

En düşük maliyetle, en sağlam şekilde, en geniş alanları ve hacimleri kaplayan taşıyıcı yapı sistemidir. Doğru hesaplama ve tasarım yapıldığında en büyük depremlerde bile hasar almaz. Üzerleri farklı şekillerde kaplanarak iç mekanlar oluşturulabilir veya açık bırakılarak bitkilerler iç içe geçmiş organik yapılar meydana getirilebilir.

Ahşap Karkas Yapılar

Taşıyıcı sistemi ahşap kalaslardan oluşturulmuş, ara dolgu izolasyonu olarak kerpiç kullanılan binalardır. Bu tür yapılar hızla inşa edilebilir, düşük maliyetlidirler. Pasif solar yapıların taşıyıcı sistemi olabilirler. Dışlarında su, ısı izolasyonu sağlayacak doğal son kat sıvaları kullanılır, bu sayede iyi izolasyon sahibi olabilirler.

Taş/Toprak Duvar Yapılar

Taşıyıcı sistemleri taş veya toprak duvarlar olan binalardır. Toprak duvarlı yapılar Anadolu'nun ata yapılarıdır ancak depremlere pek dayanıklı değildirler. Alçı + Kireç + Toprak karışımıyla elde edilen ve İ.T.Ü. İnşaat Fakültesi Profesörlerinden Ruhi Kafesçioğlu hocanın bulduğu ve 'alker' adını verdiği karışımla yapılan duvarlar klasik Anadolu toprak duvarlarına göre 3 kat daha güçlüdür. Doğal yapılarda alker duvarlar da kullanılabilir.

Beton ve çelik dışında, farklı ve doğal yapı malzemelerini kullanarak yapıları tasarlamak için özel ve gelişmiş bir tasarım teknik altyapısı gerekir.

Mesela üzerine bir çatı veya bir döşeme gelecek ahşap bir kirişin doğru boyutlandırılması gerekir. Üzerine gelen türlü yükler yanında deprem yüklerini de hesaba katmalı ve o ahşap cinsinin dayanım özelliklerine göre, üzerindeki yükleri taşıyabilecek en uygun kesit seçilmelidir. Hesap yapmadan, bir ustanın görüşüne göre ihtiyaçtan çok daha kalın bir kesit te seçilebilir ama ahşaba daha fazla para ödersiniz. Veya daha kötüsü, hesap kitap yapmadan, ama normal koşullarda ayakta duracak bir küçük kesit seçilebilir ve bir afette, depremde can ve mal kayıpları oluşabilir. Mutlaka ne yaptığını bilen bir inşaat mühendisi bu yapıları bilgisayar altında modellemeli, türlü yükler altında analiz etmeli ve en doğru kesitleri tayin etmelidir.

bottom of page